Zwart verzet is meer dan gerechtvaardigd. Zwart verzet is nodig. Zwart verzet is goed. Zwart verzet verdient alle steun. De enige vraag in Coronatijd is niet of we überhaupt moeten demonstreren, maar hoe we elkaars veiligheid nog beter kunnen waarborgen.
Door Rafel
Terwijl er voor Nederland historische aantallen samenkomen op een antiracisme demonstratie, vinden witte mensen altijd een manier om te klagen dat het niet goed is.
Ik wil hier op ingaan en een paar reflecties delen op de 1,5m situatie op de demonstratie. Een gevaar hiervan is dat het afleidt van waar het om zou moeten gaan: zwarte levens. Dodelijk racistisch politiegeweld. Honderden jaren van witte suprematie. De geschiedenis van kolonialisme en de onmiskenbare verbanden met geïnstitutionaliseerd racisme van vandaag de dag. Dit was de reden waarom we op de Dam waren in de eerste plaats, en het was het dubbel en dwars waard. We waren met super veel en daar moeten we blij mee zijn. Het betekent dat de beweging groeit. Laten we daar trots op zijn en niet verzanden in een wellesnietes of we dit hadden moeten doen of niet. Zwarte mensen worden massaal vermoord. Racisme vernietigt levens, ook in Nederland. Het allerminste wat je kan doen is je solidariteit betuigen met de opstand tegen politiegeweld.
Toch is het goed om na te denken over het probleem van 1,5m afstand, wat niet makkelijk is in een massa mensen. Het is duidelijk dat de beweging groeit, dus we zullen dit probleem (gelukkig!) nog vaker tegenkomen. Wat we ook vaker zullen tegenkomen is het witte establishment dat Corona aangrijpt als excuus om zwart verzet af te keuren.
Witte klagers
De demonstratie was nog niet afgelopen of witte mensen kwamen met een stortvloed aan kritiek omdat we met te veel waren, opgestookt door witte media.
Ineens hadden VVD-ers de volksgezondheid hoog in het vaandel staan. Diezelfde VVD-ers hebben eerst de zorg systematisch uitgekleed en hebben tijdens de epidemie gefaald om zorgwerkers voldoende bescherming te geven. Diezelfde VVD-ers wilden de winkels en scholen niet sluiten omdat het “ontwrichtend” zou zijn voor de economie. Er zijn duizenden doden gevallen die niet eens ziek hadden hoeven worden.
Terwijl heel consumentistisch Nederland massaal de terrassen bestormde, op precies dezelfde dag, waren het de demonstranten die onverantwoord bezig waren. Geert Wilders ging huilen omdat horeca-ondernemers het zo zwaar hebben onder de Corona maatregelen. Maar ik heb nog geen een horeca-ondernemer gezien die zich aan de regels houdt terwijl de overheid expliciet heeft gezegd dat politie niet gaat handhaven op de terrassen. Niemand die daar over klaagt. Want er moet geld verdiend worden, en daar kunnen witte mensen ineens wel begrip voor opbrengen.
Witte mensen klagen dat er gehandhaafd had moeten worden. Maar ik vraag me serieus af of ze wel snappen wat dat woord betekent. “Handhaving” betekent geweld. “Handhaving” betekent mensen in een hoekje drijven, of omsingelen, omdat ze zo makkelijker onder controle te houden zijn. “Handhaving” betekent massa-arrestaties en mensen massaal in de cel gooien, en arrestatie betekent heel nauw fysiek contact. “Handhaving” betekent chaos en paniek, omdat er agressieve, geüniformeerde vechtersbazen op je af komen rennen. Puur vanuit het oogpunt van Coronaveiligheid bekeken, was het een heel slecht idee geweest om te “handhaven”. (Los van het feit dat we tegen de politie an sich zijn.)
Witte mensen, VVD-ers voorop, klagen dus niet dat de volksgezondheid in gevaar is. Het kan ze niks schelen hoe gezond wij zijn. Ze klagen dat er zoveel mensen op een antiracisme demonstratie waren. Daar worden ze ongemakkelijk van. Dus zullen ze altijd een excuus verzinnen om het te veroordelen. Nu is het Corona, dan is het weer iets anders. Je doet het nooit goed.
Als je het nooit goed kan doen in de ogen van witte machthebbers, weet je dat je goed bezig bent. Wat Nederland nodig heel hard nodigt heeft, is de massale, antiracistische energie van gisteren op de Dam. En dat kan alleen als je met massa’s bent. Ik snap dat als je wit bent en geld hebt, Corona misschien wel je grootste zorg is. Dat is oké, maar besef dat voor heel veel mensen Corona maar één van de vele, vele, vele gevaren is voor hun gezondheid en veiligheid. Witte suprematie is dodelijk, en het is springlevend in de polder. Als je gaat klagen dat deze demonstratie anders had gemoeten, maar niet de noodzaak van zwart verzet erkent, dan laat dat alleen maar je ingebakken racisme zien. Het laat zien dat je geen oog hebt voor de levens van zwarte mensen, en dat je niet erkent hoe diep racisme gaat, en dat het structureel witte mensen bevoordeelt. Het belangrijkste is om zwarte mensen te steunen in hun strijd.
In dit geval lukte het helaas niet om 1,5m afstand te bewaren, ondanks dat iedereen hun best deed. Dat is jammer, maar het is iets waar we van kunnen leren. Als activisten moeten we creatieve manieren vinden om om te gaan met de restricties die Corona ons oplegt. Niet vanwege de regels maar vanwege de gezondheid. De organisatie heeft heel erg hun best gedaan maar ik denk dat niemand had verwacht dat we met zoveel zouden zijn. Het is ook nieuw voor iedereen: demonstreren tijdens Corona.
Getrainde braafheid
Waar het in mijn ogen uiteindelijk mis gaat is de huidige cultuur van demo’s in Nederland. Een cultuur waarin je een strakke planning moet maken, die goedgekeurd moet worden door de autoriteiten.
De Nederlandse staat heeft zich, onder het mom van vrijheid van meningsuiting, succesvol gemanoeuvreerd middenin onze demonstraties. We moeten demo’s aanmelden, praten met politie, en tegemoetkomen aan belachelijke eisen van de politie, die altijd een paar blikken ME kan opentrekken wanneer ze willen. Ze glimlachen naar je en schudden je hand (buiten Coronatijd in ieder geval), maar in de andere hand hebben ze hun wapenstok, klaar om je te slaan wanneer ze vinden dat je te veel vrijheid neemt.
Op de demonstratie zelf zorgt dit voor een dynamiek waarbij enkele leden van de organisatie verantwoordelijk zijn voor alles, terwijl honderden tot duizenden mensen (semi-)passief het evenement bijwonen. Als je naar een demonstratie gaat en het programma ligt al helemaal klaar, dan hoef je alleen nog maar aanwezig te zijn. Het enige wat je dan nog kan doen is je eigen bordje maken en leuzen mee schreeuwen. Ik heb serieus demo’s meegemaakt waar ik het gevoel had dat ik op een festival was, in plaats van een moment van agitatie en verzet. (Niet die van gisteren, gelukkig.)
Protest en verzet is iets van iedereen die meedoet. Iedereen heeft hun eigen rol en plaats in een demo, en die moet je actief op je nemen in plaats van te wachten tot iemand je vertelt wat je moet doen. De kracht van demonstraties zit ‘m in het dynamische, het spontane, het onberekenbare. Dat kan alleen gevormd worden door honderden groepjes (affinity groups, buddy’s) die zelf eigen initiatieven nemen die passen bij de vorm, de context en de risico’s van het moment en de machtsverhoudingen onderling (kleur, gender, etc). Op die manier kun je ook als massa anticiperen op gebeurtenissen tijdens de demo. Meestal is dat als de politie in de aanval gaat, maar in dit geval was het dus de onverwachte gebeurtenis dat we met te veel mensen waren om 1,5m afstand te kunnen houden.
In Nederland zijn we daar nog niet, vooral uit gebrek aan ervaring. We zijn getraind om braaf naar de politie te luisteren omdat dat de enige manier is waarop onze vrijheid van meningsuiting gegarandeerd zou zijn – volgens de politie. We hebben bijna geen ervaring met demonstraties waarbij we zelf bepalen wat we doen, hoe we het doen, waar en wanneer. Als je wel een keer hebt meegedaan aan zoiets, dan weet je hoe ontzettend machtig je je voelt als groep, en welk vuur dat ontsteekt in iedereen die meedoet. En dan weet je ook meteen waarom de politie zichzelf een verplichte onderhandelings”partner” heeft gemaakt in de aanloop naar elke demonstratie.
Dit is een reflectie op de algemene democultuur in Nederland, niet een kritiek op de demonstratie van gisteren. De demonstratie van gisteren was keihard nodig en we mogen blij zijn dat we met zovelen waren.
Ik wil ook niet zeggen dat we nooit meer demonstraties moeten organiseren volgens de regels van de politie. Er zijn goede redenen om dat te doen. Je wil ook, zeker voor zwarte mensen, een relatief zo veilig mogelijke omgeving creëren voor je protest. Hoewel die veiligheid absoluut geen garantie is in handen van de politie zoals velen van ons al hebben meegemaakt (denk bijvoorbeeld aan de vele anti-Zwarte Piet demonstraties die in elkaar zijn gebeukt door de politie), is de verwarrende realiteit dat het soms ook gebeurt dat de politie zich wel aan de afspraken houdt. In dat geval is het veiliger voor zwarte mensen en mensen van kleur om aanwezig te zijn. Het blijft een moeilijke afweging omdat de politie altijd en overal is in deze politiemeteenglimlachstaat. Zolang de politie de macht heeft, is hier niet een goede of foute keus te maken. Demonstraties zoals die van gisteren hebben grote waarde en ze zijn goed om te blijven doen. Maar laten we vooral ook spontane demonstraties houden waarbij we zelf bepalen wat we doen. Als we daarin geoefend raken, dan kunnen we die ervaring meenemen naar een demonstratie zoals die van gisteren, en dan kunnen we veel beter anticiperen op elkaar veilig houden in verband met Corona. De kracht zit ‘m erin dat we leren vertrouwen op ons eigen organisatievermogen, in plaats van te luisteren naar autoriteiten, of af te wachten tot iemand ons vertelt wat het beste voor ons is.
Zwart verzet verdient alle ruimte en alle steun
Witte suprematie en racistisch politiegeweld zijn nog lang niet verdwenen. Dat betekent dat we in verzet moeten blijven gaan, ook tijdens Corona. Ondanks dat we gisteren niet de afstand hebben kunnen houden, was het fantastisch dat deze demonstratie er was. De conclusie mag in ieder geval nooit zijn: dan maar niet demonstreren. De vraag zou moeten zijn: hoe kunnen we in het vervolg elkaars veiligheid beter garanderen?
Want zo lang zwarte mensen en mensen van kleur nog vermoord blijven worden door de politie – óók in Nederland, zo lang er armoede bestaat en armoede geracialiseerd is, zo lang witte suprematie heerst, zo lang witte mensen blijven zwijgen en liever “lekker een terrasje pakken”, zo lang er nog racistische feesten bestaan die zwarte mensen dehumaniseren, zo lang zullen we in verzet moeten blijven gaan, onder leiding van zwarte mensen, zwarte vrouwen en trans mensen in het bijzonder. Witte mensen moeten zich aansluiten, op een gepaste manier, en zich laten horen naar andere witte mensen toe.
Er staan deze week nog meer demonstraties gepland uit solidariteit met de zwarte opstand in de VS. Check deze draad voor een overzicht. Ga erheen als je in die stad woont, volg de aanwijzingen van de organisatie, blijf veilig, draag mondkapjes, houd zoveel mogelijk afstand. Maar ga vooral in verzet.